VIDEO: https://www.ringtv.be/milieu-onderwijs/opwijkse-school-wordt-gerenoveerd-met-milieuvriendelijke-hennepblokken
De Leertrommel in Opwijk onderging een grondige energetische renovatie, waarbij de jaren ’70-kleuterschool werd getransformeerd tot een toekomstgerichte, ecologische leeromgeving. Uitgangspunt was het behouden van de bestaande structuur en het maximaal inzetten op biogebaseerd bouwen. De school werd geïsoleerd met hennepblokken, een materiaal met uitstekende thermische, akoestische én vochtregulerende eigenschappen, en aangevuld met rotswol dakisolatie en isolerende kleikorrels in de kruipzone.
De kleuterklassen liggen onderling geschakeld om klasoverschrijdend te kunnen werken. Enerzijds zijn de klassen verbonden via druppelvormige flexruimtes die een veilige cocon vormen voor een time-out of een voorleesmoment. Anderzijds grenst ook de overdekte buitenruimte aan de klassen, ontworpen vanuit de ambitie om de natuur maximaal te integreren in het dagelijks leer- en leefklimaat.
De school combineert circulair bouwen, energetische prestaties en pedagogische visie tot een uniek voorbeeld van toekomstgericht, biogebaseerd onderwijs. Met het innovatieve gebruik van hennep als isolatiemateriaal zet De Leertrommel een nieuwe standaard in duurzame scholenbouw.
Criterium 1: Bijdrage aan duurzaamheid (5 punten)
De renovatie van kleuterschool De Leertrommel is een toonbeeld van circulair en ecologisch bouwen in Vlaanderen. De bestaande structuur en buitenschil werden maximaal behouden, inclusief de houten vakwerkspanten en bakstenen gevels, waardoor materiaalverspilling en energieverbruik sterk beperkt bleven. Binnenin werd gekozen voor hennepblokken van IsoHemp, een circulair bouwmateriaal met een negatieve CO₂-voetafdruk, wat bijdraagt aan de actieve opname van broeikasgassen. De blokken combineren isolatie, vochtregulatie en brandveiligheid in één natuurlijk product, en zijn volledig vrij van schadelijke stoffen zoals polyurethaan.
De kruipzone werd geïsoleerd met kleikorrels en het dak kreeg een extra laag rotswolisolatie. Een regenwaterput van 20.000 liter hergebruikt hemelwater voor het spoelen van toiletten en voor regenwaterkraantjes op de speelplaats. Zo draagt het project actief bij aan duurzaam waterbeheer en het verminderen van drinkwaterverbruik.
Het ventilatiesysteem D met individuele luchtgroepen per klas zorgt voor een optimale luchtkwaliteit en energie-efficiëntie. De ademende gebouwschil in combinatie met dit mechanische systeem voorkomt oververhitting en beperkt het energieverbruik, wat bijdraagt aan een gezond en comfortabel binnenklimaat zonder onnodige energieverspilling.
Het project draagt zo op meerdere fronten bij aan de Europese en Vlaamse duurzaamheidsdoelstellingen: CO₂-reductie, luchtkwaliteit, materiaalreductie, en gezonde leeromgevingen voor kinderen. Door bewust te kiezen voor lokale, recycleerbare en biogebaseerde materialen, fungeert De Leertrommel als voorbeeldproject binnen de circulaire bouwsector, met een minimale ecologische voetafdruk en een maximale maatschappelijke meerwaarde.
Criterium 2: Klimaatadaptatie (3 punten)
Het renovatieproject van De Leertrommel is van bij het ontwerp afgestemd op de toenemende uitdagingen van klimaatverandering. De school bevindt zich in een groen binnengebied en versterkt de relatie met de natuurlijke omgeving door open leerklassen, doorzichten naar de buitenruimte en overdekte buitenlokalen. Kinderen kunnen ook bij wisselende weersomstandigheden buiten leren en spelen.
De bouwschil is ontworpen als ademend, vochtregulerend en temperatuurstabiel, mede dankzij de toepassing van hennepblokken. Deze natuurlijke isolatie reageert flexibel op temperatuurschommelingen en voorkomt oververhitting tijdens hete zomers én warmteverlies in de winter.
De kruipruimte werd opgevuld met isolerende kleikorrels die zorgen voor een degelijke thermische isolatie van de vloer. Het dak kreeg een bijkomende isolatielaag van 18 cm rotswol, die warmtedoorslag in de zomer aanzienlijk beperkt. Deze maatregelen dragen bij aan een stabiel en comfortabel binnenklimaat, waarbij oververhitting op warme dagen wordt voorkomen.
Door de regenwaterrecuperatie en het gebruik van gescheiden riolering wordt ingezet op een duurzaam waterbeheer bij hevige regenval, zonder het gemeentelijk rioleringsnet extra te belasten.
De modulaire indeling (gridmaat 122 cm) maakt het gebouw bovendien wendbaar voor toekomstige aanpassingen. Dit maakt het gebouw niet alleen veerkrachtig in gebruik, maar ook aanpasbaar aan toekomstige behoeften, gebruikers of technieken.
Bovenstaande ingrepen zorgen ervoor dat De Leertrommel is uitgewerkt als een klimaatrobuust gebouw, dat bestand is tegen de gevolgen van oververhitting, droogte en wateroverlast. De nadruk ligt daarbij sterk op gezondheid, flexibiliteit en de integratie van natuur. Zo vormt het project een toekomstgerichte voorbeeldschool die voorbereid is op de uitdagingen van een veranderend klimaat.
Criterium 3: Innovatie (2 punten)
De Leertrommel is de eerste school in Vlaanderen die op grote schaal gebruikmaakt van hennepblokken als bouwmateriaal. Deze circulaire, biogebaseerde blokken combineren structurele functie, isolatie en vochtregulatie in één en worden lokaal geproduceerd uit hennep, kalk en water. Dankzij deze dampopen constructie is bijkomende isolatie en vochtwerende lagen overbodig en ontstaat een homogene gebouwschil met een uitzonderlijke ecologische prestatie.
Het ontwerp en de uitvoering werden zorgvuldig voorbereid met behulp van destructief onderzoek, 3D-laserscanning en visualisatie via een puntenwolk. Hierdoor konden de bouwknopen zeer precies worden uitgewerkt en is de bestaande structuur (spanten, welfsels, funderingssleuven) optimaal hergebruikt, wat zowel bouwtechnisch als duurzaam innovatief is.
Ook het ontwerp op maat van het leerproces is vernieuwend: de flexibele klasinrichting via druppelvormige cocons, integratie van kunst (met o.a. het unieke ‘rode zon’-tegeltje), en het vrijmaken van de originele houten spanten als visueel element dragen bij aan een unieke leeromgeving.
Tot slot is het gebruik van materialen zonder schadelijke stoffen (polyurethaan-vrij, FSC-gecertificeerd hout, bamboeparket, natuurlijke pleisters) een voorbeeld van gezondheidsgedreven ontwerp, een zeldzaam principe in scholenbouw. Deze combinatie van ecologie, circulariteit, digitalisering en leeromgeving maakt van De Leertrommel een innovatief referentieproject binnen een duurzame en kindgerichte schoolomgeving.
