Link naar het project: www.be-factory.be
Het Wagenhuys is een toonvoorbeeld van circulaire renovatie van industrieel erfgoed. Bij de herinrichting werd gekozen voor natuurlijke isolatie, demonteerbare constructies en herbruikbare materialen zoals leem, kalkzandsteen en circulair beton. Industriële erfgoedelementen kregen een nieuwe bestemming, en de open indeling maakt het gebouw flexibel voor toekomstige functies. Zo wordt de levensduur verlengd en blijft afval tot een minimum beperkt.
Ook het interieur ademt duurzaamheid. Meubels en objecten zijn met de hand vervaardigd in onze ateliers, vaak uit restmaterialen en vondsten zoals onderdelen van oude weefgetouwen of hout uit het bos. Elk stuk is uniek, te koop én via onze ‘return-to-sender’-dienst opnieuw inzetbaar.
De eetbare tuin en binnentuin sluiten het geheel af: ze versterken biodiversiteit, herstellen de bodem en bieden een groene oase midden in de stad. Zo wordt het Wagenhuys een inspirerende plek waar erfgoed, natuur en vakmanschap elkaar vinden.
Criterium 1: Bijdrage aan duurzaamheid (5 punten)
Ons bouwproject belichaamt de circulaire economie door te vertrekken vanuit hergebruik, demonteerbaarheid en veranderingsgericht ontwerpen. Het Wagenhuys, een voormalig wagenhuis op een industriële erfgoedsite, werd gerenoveerd met maximale aandacht voor materiaalcycli. Binnenmuren bestaan uit kalkzandsteen en houten structuren die geschroefd en niet verlijmd zijn, waardoor ze eenvoudig te demonteren en herbruikbaar blijven. Voor isolatie kozen we uitsluitend natuurlijke materialen zoals kurk, houtwol en gerecycleerd katoen; er werd geen PUR gebruikt en ook cement werd bewust vermeden bv door te kiezen voor anhydrietchape en chape-ter, een cement-vrije chape op basis van leem. Ook de keuze voor een circulaire betontrap en Fermacell-platen draagt bij aan een drastische reductie van CO2-uitstoot.
Het ontwerp is flexibel en veranderingsgericht: de ruimtes zijn zo opgevat dat ze verschillende toekomstige functies kunnen vervullen, zonder ingrijpende verbouwingen en zonder nieuwe materiaalstromen op gang te brengen. Zo verlengen we de levensduur van het gebouw en verkleinen we de afvalberg voor toekomstige generaties.
Daarnaast zorgen we voor een tastbare bijdrage aan klimaatadaptatie en waterbeheer. Het groendak buffert regenwater en vertraagt de afvoer naar de Molenbeek, terwijl regenwater wordt hergebruikt via tuinkranen. De eetbare tuin, voor 95% beplant met eetbare soorten, bevordert biodiversiteit, verrijkt het bodemleven en vergroot de veerkracht tegen droogte en extreme weersomstandigheden.
Ook het interieur weerspiegelt circulaire principes: meubels zijn handgemaakt uit restmaterialen en industriële vondsten. Dankzij onze ‘return-to-sender’-dienst krijgen deze objecten een langer leven en wordt verspilling voorkomen.
We hebben onze ecologische impact ook verlaagd door te streven naar een E-peil van E22 op de verdieping en E30 op het gelijkvloers dankzij de isolatie in dak, gevel en vloer en slimme technieken.
Door erfgoed, natuur en circulaire principes met elkaar te verweven, realiseren we een gebouw dat niet enkel CO2-reductie en gezonde binnenlucht oplevert, maar ook een inspirerende plek vormt waar mens, materiaal en milieu in harmonie samenkomen.
Criterium 2: Klimaatadaptatie (3 punten)
Ons project is ontworpen vanuit het principe van veranderingsgericht bouwen. We erkennen dat de functiebehoeften van gebouwen in de toekomst moeilijk voorspelbaar zijn. Daarom is het Wagenhuys flexibel ingedeeld: binnenmuren zijn tot een minimum beperkt en demonteerbaar, leidingen voor elektriciteit, water en verwarming liggen klaar voor verschillende scenario’s, en de ruimtes kunnen eenvoudig getransformeerd worden van kantoor naar praktijkruimte, appartement of gastenkamers met gedeelde leefkeuken. Deze wendbaarheid verlengt de levensduur van het gebouw en vermindert de nood aan nieuwe grondstoffen en ingrijpende renovaties.
Tegelijk is het project voorbereid op klimaatomstandigheden zoals hitte, droogte en intense regenval. De natuurlijke materialen – leem, houtwol, kalkzandsteen – zorgen voor een gezond en ademend binnenklimaat, reguleren vochtigheid en bufferen warmte. Zo blijft het binnen comfortabel bij hittegolven of wisselende luchtvochtigheid, zonder extra energieverbruik.
Het groendak beperkt hittestress, slaat water op en vertraagt afvoer naar de beek, waardoor piekbelasting bij hevige regen wordt verminderd. De eetbare tuin, aangelegd volgens de principes van permacultuur, verhoogt de biodiversiteit en de bodemkwaliteit. De bodem is zeer waterdoorlatend wat zorgt voor een goede opname van veel regen en lang behoud van water tijdens lange droogtes. Zo ontstaat een veerkrachtig gebouw, klaar tegen extreme weersomstandigheden zoals hitte, droogte en hevige regenval.
Het is een plek die niet alleen vandaag comfortabel en gezond is, maar ook in de toekomst bestand blijft tegen veranderende klimaatomstandigheden.
Criterium 3: Innovatie (2 punten)
Het Wagenhuys combineert ambacht en innovatie om circulair en duurzaam bouwen tastbaar te maken. Zo werden demonteerbare constructies toegepast: houten wanden geschroefd i.p.v. verlijmd, keukens en meubels opgebouwd uit schroefbare modules en terracotta vloertegels hergebruikt in kastdeuren. Deze aanpak voorkomt materiaalverlies.
We introduceerden cementvrije oplossingen om CO2-uitstoot te reduceren: anhydrietchape en chape-ter (op basis van leem) i.p.v. cementchape, circulair beton met gerecycleerde granulaten en cementvrije kalkpleisters in de badkamers. Fermacell-platen, samengesteld uit gerecycleerd papier, gips en water, zijn emissievrij en slaan zelfs CO2 op.
Energie en klimaatimpact worden aangepakt via performante fotovoltaïsche panelen (Qpanel) gekoppeld aan een warmtepomp met QStore-opslagvat. Het groendak en regenwaterrecuperatie vormen innovatieve oplossingen voor watermanagement, terwijl de eetbare tuin nieuwe inzichten geeft in stedelijke voedselproductie en biodiversiteit.
Ook in het interieur werd geëxperimenteerd met circulair design: meubels uit onderdelen van oude weefgetouwen, resthout of industriële vondsten kregen een nieuwe bestemming. Dankzij onze ‘return-to-sender’-dienst wordt dit circulaire meubelconcept verlengd en versterkt.
Het Wagenhuys toont hoe traditionele materialen, erfgoed en nieuwe technieken elkaar kunnen versterken en een innovatief, toekomstgericht bouwproject opleveren.
